Gieren in Costa Rica
Door Annemarie Silkens
Veel mensen griezelen een beetje van de gier, juist vanwege hun specifieke uiterlijk en het feit dat ze kadavers eten. Gieren zijn echter onmisbaar voor de natuur, het zijn echte schoonmakers. Lees hier alles over gieren en waarom ze onmisbaar zijn voor het ecosysteem.
Hoe herken je een gier?
-
Ten eerste vooral aan hun kale kop. Dit is niet zomaar, hier heeft de natuur over nagedacht. Een kop zonder veren is namelijk relatief makkelijk schoon te maken, wat handig én nodig is nadat de gier met z’n kop in een kadaver heeft zitten wroeten. Deze kale kop van gieren speelt ook een belangrijke rol in hun thermoregulatie. Tijdens de kou steken veel gieren met opgetrokken schouders hun kop tussen hun veren. Wanneer het heet is, spreiden ze hun vleugels en strekken ze hun nek juist ver uit. Zodoende kunnen ze hun lichaamstemperatuur regelen.
- Ten tweede kun je gieren herkennen aan hun grote lichaam met brede vleugels. De vleugelspieren zijn in verhouding met hun lichaamsgewicht nogal zwak. Dit is de reden dat je ze meestal ziet zweven op thermiek. Je zult ze dan ook niet vaak zien vliegen in de vroege ochtend. Zodra de lucht opgewarmd is, zie je ze vaak in groepen zweven. Dan zijn ze op zoek naar eten, naar kadavers dus.
Aaseters
Meestal cirkelen gieren een tijd boven een gevonden kadaver alvorens te dalen. Ze hebben over het algemeen zwakke poten en vliegen dus zelden weg met aas in hun klauwen.
De meeste soorten gieren vallen zelden tot nooit hun prooi aan. Ze eten, liefst verse, dode dieren. Hun sterke maagsappen kunnen schadelijke bacteriën en virussen die op zo’n kadaver zitten, uitschakelen. Hierdoor vervullen gieren een belangrijke rol in het ecosysteem. Ze helpen zo namelijk de natuur schoon te houden, en voorkomen de verspreiding van dodelijke ziekten.
Waarom worden gieren zelf niet ziek van de bacteriën die in en op de kadavers zitten?
Gieren bedekken hun poten vaak met ontlasting. Deze ontlasting bevat een bijtende urinezuur die bacteriën doodt. Dit biedt hen bescherming wanneer ze over een kadaver lopen. Zo zie je maar hoe ingenieus de natuur in elkaar steekt.
Gieren in Costa Rica
- Kleine Geelkopgier (58-64 cm, spanwijdte zo’n 160 cm)
- Zwarte gier (Raafgier)
- Kalkoengier (Roodkopgier)
- Koningsgier (71-85 cm, spanwijdte 180-200 cm)
De gieren in Costa Rica behoren tot de familie Cathartidae (kalkoen- en geelkopgieren), de gieren van de Nieuwe Wereld. Ze komen voor in het grootste deel van Noord- en Zuid Amerika. Ze gebruiken hun reukorgaan bij het zoeken naar voedsel. Ze kunnen, zwevend boven de boomkruinen van het regenwoud, rottende karkassen vinden die onzichtbaar onder het bladerdak liggen.
Gieren werken samen
Niet alle giersoorten hebben een zó goed ontwikkeld reukvermogen. Andere gieren vinden hun voedsel door bijvoorbeeld kalkoengieren goed in de gaten te houden. Wanneer de kalkoengieren naar beneden gaan, volgen de andere soorten. Kalkoengieren hebben echter een minder sterke snavel, waardoor ze grotere en taaie karkassen niet goed kunnen scheuren. Hiervoor hebben ze de krachtigere koningsgieren nodig. Op deze manier kunnen ook de kalkoengieren gemakkelijk bij het vlees, waardoor deze wisselwerking beide soorten voordeel biedt. Gieren komen vooral af op verse kadavers. De gieren van de Nieuwe Wereld bouwen geen nest, ze leggen hun eieren op de kale grond, vaak op rotsen.
Zwarte gier (ook wel Raafgier genoemd)
De zwarte gier past zich makkelijk aan de omstandigheden aan. Het is een algemene soort die in vele verschillende biotopen voorkomt, zoals bossen, kustgebieden en savannes, maar ook in stedelijk gebied. Dichte regenwouden en berggebieden vermijden ze echter.
Zwarte gieren leven in grote groepen. Ze zijn zeer brutaal en komen ook vaak aan de rand van steden of vuilstortplaatsen. Ze vinden hun voedsel met hun ogen en laten zich soms naar voedsel leiden door de Roodkopgier. Ze houden van rottend voedsel. Daarnaast eten ze ook graag fruit en noten, of eieren, hagedissen en jonge vogels. Ouders kunnen voedsel in hun krop bewaren, zodat ze het kunnen uitbraken om aan hun jongen te voeren.
Koningsgier
De Koningsgier leeft in paren of kleine groepen van hooguit 5 individuen. Bij grote karkassen komen soms wel 50 Koningsgieren samen smullen. De Koningsgier kan het aas met zijn reukvermogen opsporen. Hij heeft een krachtige snavel waarmee hij allerlei soorten aas kan verwerken. Verder vangt hij ook levende prooi zoals muizen, kleine vogels en hagedissen.
Tijdens het eten is de Koningsgier kwetsbaar voor grote roofdieren zoals jaguars en poema’s. De vogel is, door zijn grote lichaam, niet in staat snel van de grond los te komen en weg te vliegen.
Roodkopgier ofwel Kalkoengier
De Roodkopgier leeft vooral op open en halfopen terreinen zoals bossen, kreupelhout of weilanden. Ook blijft hij graag in de buurt van water zoals rivieren, meren of de oceaankust. De Roodkopgier heeft een goed reukvermogen, waardoor hij ook kadavers kan vinden die onder bladeren liggen.. Zijn voedsel bestaat vooral uit kadavers; hij doodt zelden of nooit zijn prooi. De Roodkopgier eet het liefst vers aas. Omdat hij geen sterke snavel heeft moet hij soms wachten met eten tot de huid genoeg is vergaan. De Roodkopgier vliegt vaak laag boven de grond, of zelfs onder de bovenste boomlaag.
De voornaamste vorm van zelfverdediging is het uitbraken van halfverteerd voedsel. De stank houdt de meeste predatoren op afstand. Als een vijand dichtbij is, zal de roodkopgier proberen om in zijn gezicht te braken. Net als veel andere gieren braakt de roodkopgier zijn voedsel soms ook uit om makkelijker weg te kunnen vliegen.
Kleine Geelkopgier
Het menu van de kleine geelkopgier bestaat vrijwel geheel uit aas, waaronder verkeersslachtoffers en aangespoelde vis. Insecten en andere ongewervelde diertjes worden ook gegeten en de kleine geelkopgier is dan ook regelmatig te vinden in onlangs geploegd terrein, waar de beestjes makkelijk te vinden zijn. De Kleine Geelkopgier heeft een goed ontwikkelde reukzin, die hij gebruikt bij het zoeken naar kadavers. De Kleine Geelkopgier leeft meestal solitair.
Onmisbaar voor het gehele ecosysteem
Zoals gezegd zijn gieren, door hun rol als opschoners van de natuur en vernietigers van bacteriën en virussen die op kadavers leven, onmisbaar voor het gehele ecosysteem.
Helaas staat het leefgebied van deze machtige vogel onder druk, vanwege grootschalige ontbossing. Daarom is het zo belangrijk dat lokale natuurbeschermers met steun stukken land kunnen aankopen. Gelukkig gebeurt dit steeds vaker, zodat illegale boomkap voorkomen kan worden en grotere gebieden beschermd worden tegen de aanleg van grootschalige plantages.
Wil jij ook een bijdrage leveren aan behoud van natuur….help ons en adopteer een stukje regenwoud. Ieder stukje beschermd regenwoud helpt mee.
Wil je meer lezen over andere soorten vogels, dieren en nieuws van de stichting in Costa Rica? Lees dan onze andere blogs.