20 jaar later: Droom, schaduw en strijd om het regenwoud
Het recente artikel in NRC over de bananenindustrie in Costa Rica geeft eigenlijk het perfecte antwoord op de vraag die ik vaak krijg.
“Hoe ben je ooit op het idee gekomen om regenwoud te beschermen?”
In dit verhaal neem ik jullie mee hoe het idee ontstond om Stichting Adopteer Regenwoud op te richten. Niet zozeer uit een wilde ingeving, maar uit noodzaak. Omdat ik met eigen ogen heb gezien hoe overweldigend mooi het regenwoud is – én hoe snel het tegelijkertijd verdwijnt. – Matthijs Bol –
De eerste kennismaking met Costa Rica
Op mijn 19e ging ik samen met mijn beste maatje Maarten als backpacker voor het eerst naar Costa Rica. Het land van onze dromen, dat we vaak voorbij zagen komen in documentaires van David Attenborough vanwege zijn prachtige natuur en overweldigende biodiversiteit. We móésten dat met eigen ogen zien en ervaren. Daarom meldden we ons aan als vrijwilliger bij een project dat zich inzette voor de bescherming van bedreigde zeeschildpadden.
We kwamen terecht op een eiland, omsloten door de imposante Pacuare-rivier aan de Caribische kust. Dit is de rivier die ook door het NRC wordt genoemd. Een rivier die doet denken aan de Amazone. Wat een wildernis, wat een rijkdom aan natuurschoon! Het eiland was een strook van zeven kilometer lang en nog geen driehonderd meter breed. Hier woonden niet meer dan dertig lokale mensen.
De meesten leefden van vissen en van het stropen van schildpaddeneieren. Het project waar ik als vrijwilliger voor werkte wist deze bewoners te overtuigen om als natuurgids aan de slag te gaan en zo de schildpadden te beschermen in plaats van te stropen. Een succesvol natuurbehoud project waar ik vele malen ben teruggekeerd als vrijwilliger en uiteindelijk jarenlang als bestuurder bij betrokken ben geraakt.
Ik werd vrienden met deze bijzondere mensen. Zij leefden van én met de natuur. Ze vertelden prachtige verhalen over hun avonturen en namen mij vaak mee de wildernis in.
De rijkdom van de natuur
We konden uren – soms zelfs dagen – door de jungle struinen of met de kajak over de rivieren dobberen. We zagen dolfijnen die in de riviermonding kwamen jagen, rivierotters spelend op de oever, gigantische krokodillen die lagen te zonnen op de rivierbedding. Soms moesten we bukken omdat duizenden vlinders de rivier als snelweg gebruikten tijdens hun migratie. Of omdat slingerende apen takken naar beneden gooiden.
“Het was de mooiste natuurbeleving die ik in mijn leven zou meemaken.”
De keerzijde: bananenplantages en pesticiden
Maar er was ook een schaduwzijde. Tijdens onze tochten viel het mij steeds meer op dat, na een nacht met regen, overal dode vissen in de rivier lagen. Ook hoorden we midden in de jungle regelmatig vliegtuigen overvliegen. Ik vroeg mijn lokale vrienden wat dat voor vliegtuigen waren en wat ze hier kwamen doen. Het antwoord was schokkend: bananera’s.
Gele sportvliegtuigen die laag over de bananenplantages vliegen om pesticiden te sproeien. Na een flinke regenbui spoelen die pesticiden de rivieren in, met als gevolg talloze dode dieren die boven komen drijven. Op het wateroppervlak bleef een olieachtige substantie achter – een spoor van dood en verderf.
Ik verdiepte mij in de bananenplantages en ontdekte dat het om een enorme industrie ging. Duizenden hectaren plantages, waar geen grassprietje groeit: alles wordt doodgespoten om de perfecte banaan te kweken. En dat allemaal op plekken waar ooit regenwoud stond.
De natuur waar ik zo intens van genoot, werd kapotgemaakt omdat wij mensen goedkope bananen willen eten. Waarom werd hier niets tegen gedaan? Velen vertelden me dat je beter kon oppassen met kritiek: de grote fruitbedrijven dulden geen tegenstand. Later kwam ik erachter dat niet alleen de natuur enorme schade opliep, maar ook de lokale bevolking ernstige gezondheidsproblemen kreeg door jarenlange blootstelling aan die pesticiden.
De geboorte van Adopteer Regenwoud
In de jaren na ons eerste bezoek aan Costa Rica ben ik Tropische Bosbouw gaan studeren en heb tijdens mijn studie elke kans aangegrepen om stages in Costa Rica te doen. Ik besloot samen met mijn beste maatje Maarten van der Beek dat er iets móést gebeuren. Al was het maar een druppel op een gloeiende plaat.
We wilden zoveel mogelijk regenwoud veiligstellen, voordat de fruitbedrijven het konden platkappen. Daarom richtten we samen Stichting Adopteer Regenwoud op. Met als missie: regenwoud aankopen en omvormen tot natuurreservaat, zodat het definitief uit de commerciële cirkel gehaald wordt.
Twintig jaar later
Inmiddels zijn we twintig jaar verder en lees ik met pijn in mijn hart het artikel in NRC. In al die tijd is er helaas weinig veranderd – dat heb ik zelf ook gezien. De Pacuare-rivier is nog steeds prachtig, maar mensen moesten eens weten hoe mooi het twintig jaar geleden was!
Dat dit verhaal nu ook via de media wordt verteld, geeft mij hoop. Hoop dat er meer aandacht komt voor het gifgebruik in de bananenteelt. Hoop dat er maatregelen volgen vanuit de overheid.
Wat jij kunt doen
Maar ook wij, als consumenten, kunnen verschil maken. Elke keuze, hoe klein ook, telt. Koop een biologische banaan, of kies voor iets dichter bij huis – een lekkere Hollandse appel.
De stichting heeft inmiddels meer dan 278 hectare regenwoud in bescherming genomen, waaronder ook delen die worden herbebost. Er wordt veel onderzoek gedaan naar biodiversiteit en herbebossing in samenwerking met verschillende lokale en internationale partijen. Om het doel van 2000 hectare te bereiken – wat het leefgebied is van de jaguar – zoekt de stichting nog altijd nieuwe donateurs die zelf een stukje regenwoud adopteren.